Karnawał Blogowy - edycja 24. Złoczyńca. Największy ze złoczyńców figurkowego świata.

            Tak się szczęśliwie złożyło, że szef tego bloga sobie-maluje.blogspot.com/ zarzucił temat, pokrewny temu który od jakiegoś czasu chodził mi po głowie. A zatem wszystkie gwiazdy ułożyły się w porządku i niniejszym startuję w Figurkowym Karnawale Blogowym. Ale nie myślcie sobie, że zobaczycie ładnie pomalowaną przeze mnie figurkę. Lub w ogóle jakąkolwiek figurkę. Jak publicystyka to publicystyka.

Słowo "złoczyńca" nie ma prawa kojarzyć się dobrze. Stąd też postanowiłem napisać o firmie, która również nie cieszy się dobrą opinią wśród fanów gier bitewnych. Zgadnijcie jakiej? Tak - Imperator czarnego pijaru jest tylko jeden...

Jak Games Workshop został największym bad guy'em figurkowego hobby?

            Games Workshop jest wręcz zalewana przez tsunami internetowego hate'u. Najlepszym dowodem na to jest to, że nie stworzyłem osobiście żadnego z obrazków dodanych do niniejszego tekstu. Ludzie tak sami z siebie, w czynie społecznym robią rysunki, piszą teksty o tym, jak zła jest to firma. Jeden z użytkowników border princes (niestety nie pamiętam ksywki) pieczętował się awatarem przedstawiający urwisa obsikującego logo GW. Jest tego sporo, i nie trzeba przegrzebywać dziesiątek stron, by odnaleźć przejawy tej tendencji. Firmy tej nie lubią fani gier historycznych, fani innych systemów - oraz oczywiście fani każdego z dwóch Warhammerów. 

Zastanówmy się więc, jak to się stało, że GW udało się zrazić do siebie tak wielką rzeszę fanów aktywnych w internecie - z całego świata.

Co oskarżony ma na swoją obronę?

             Swoje refleksje zacznę od czegoś, co może wydawać się zaskakujące. Ale rzeczy, o których napiszę za chwilę są ważne, by mieć pełny obraz sytuacji. A mianowicie - zacznę od tego, co Games Workshop zrobił tak dobrze, jak żadna inna firma figurkowa na świecie.

            Po pierwsze - udało mu się osiągnąć globalny zasięg. W odróżnieniu od produktów będących dziełem dziesiątek innych, mniejszych i średnich firm - każdy zna Space Marinsów, każdy coś słyszał o Warhammerze. Można mieć kłopot z kupieniem od ręki np figurek od Wargamera w Australii, czy produktów Avatars of War gdziekolwiek poza Europą. Ale jeśli chodzi o ludki od GW - idziesz do centrum handlowego i po prostu kupujesz. Albo czekasz na ich wysyłkę nie dłużej niż miesiąc. A zatem - mają na prawdę dobrą sieć dystrybucji. Obejmującą cały świat.

           Kolejna niewątpliwa zasługa GW to opracowanie unikalnych i atrakcyjnych settingów. W tym - najlepszego moim zdaniem świata w całej fantastyce - uniwersum Warhammera 40k. Ale i jego starszy odpowiednik - Stary Świat - nie wypadł sroce spod ogona. Dzięki umiejętnemu połączeniu i przetworzeniu różnych wątków i postaci zarówno z rzeczywistego świata jak i klasycznego fantasy i s-f - powstały settingi, które do dnia dzisiejszego są atrakcyjne i wciągające. Stanowią arenę, na której rozgrywa się akcja setek książek, planszówek, karcianek, gier komputerowych - a nawet filmów. O wielu grach figurkowych nie wspominając. W odróżnieniu od większości innych franczyz - choćby tych powiązanych z D&D, World of Warcraft czy Władcą Pierścieni - światy stworzone przez GW potrafią chwycić za serce, obudzić emocje i uwieść atmosferą gotyckiego grimdarku połączonego z kampową przesadą.

            Na co dzień mało kto się nad tym zastanawia, ale gry figurkowe są pełne ukrytych reguł i założeń. Używanie takich a nie innych akcesoriów, figurek, jednostek miary czy kostek. Do tego: punktowa kompozycja armii, różne stronnictwa, podział gry na tury i fazy. Oczywiście to nie GW wymyśliła te wszystkie rzeczy. Ale dzięki popularności swoich gier upowszechniła te rozwiązania wśród wielu graczy na świecie. Nie będę teraz oceniał, czy były one dobre, czy złe - ważne jest, że znają je niemal wszyscy fani bitewniaków. A przez to - mogą je naśladować, odnosić się do nich, kontestować je i ulepszać.

            Mało tego. Oprócz modeli, GW oferuje wszystko, co jest potrzebne, żeby je ładnie przygotować, skonwertować, pomalować. Jako jedna z pierwszych firm na świecie rozwinęła produkcję wysokiej jakości figurek z plastiku. Systematycznie poszerza i urozmaica swoją ofertę związaną z farbkami, akcesoriami, narzędziami. A filmiki z serii "How to paint..." to najlepsze tutoriale malarskie, jakie widziałem. I powinny być wzorem dla innych produkcji tego rodzaju.

             I na koniec - chyba największy powód, by skłonić się z szacunkiem przez GW. To fakt, że firma ta, dzięki wymienionym wcześniej przewagom, wciągnęła w odmęty figurkowego hobby setki tysięcy (a może i więcej?) ludzi. W tym mnie. To był początek lat 90tych. Miasto przez wielu uznanych z zadupie, Świętokrzyskie. Ale właśnie tam, z wypiekami na twarzy oglądałem wielostronicowy, kolorowy katalog z grami figurkowymi. I już wiedziałem, że chcę mieć taką armię i prowadzić ją do boju. Był to katalog Games Workshop.

               A mimo to - firma musi borykać się z nienawiścią wielu fanów. Nie niechęcią, nie chłodną analizą, punktującą jej mocne i słabe strony, nie z obojętnością - ale właśnie z tą emocją, najsilniejszą odmianą mieszaniną złości i odrazy. Spadki jej dochodów i notowań są odbierane z podobną uwagą i satysfakcją, z jaką Polacy dowiadywali się o porażkach hitlerowców na froncie wschodnim. Jak zdołała osiągnąć taki stan, mimo sukcesów i zasług, którymi nie może poszczycić się nikt inny w całym świecie gier figurkowych?

Kto bogatemu zabroni?

Od wielkości do upadku.

            Pisałem o globalnym zasięgu tej firmy. Znają ją miliony na całym świecie. Więc też - znacznie więcej ludzi będzie tej firmy nie lubić, niż innych producentów czy wydawnictw. Nawet, jeśli te są obiektywnie gorsze. Każdy błędny krok, jaki zostanie popełniony przez GW - nie ujdzie uwagi publiczności. I nawet, jeśli błędem nie będzie - to zareagują na niego ci wszyscy, którym nie przypadnie on do gustu. A w internecie nie trzeba się krygować, i zawsze łatwo znaleźć ludzi, którzy poprą i potwierdzą to, co właśnie napisałeś. Zawsze więc głos niezadowolonych będzie łatwo słyszalny. Ale czy to wystarcza, by wytłumaczyć, dlaczego tak wiele oskarżeń pada pod adresem Games Workshop?

            Jednym z najczęściej powtarzanych zarzutów - to ceny. Figurki Games Workshop są nie tylko kosztowne same w sobie - ale też droższe od innych, podobnych produktów, oferowanych przez konkurencyjnych producentów. Mało tego - równie zawyżone są ceny innych akcesoriów, przydatnych w hobby. Klasyczny przykład tej tendencji to farbki. Są gorszej jakości niż te produkowane przez Vallejo, łatwiej wysychają i się wylewają (kiepska konstrukcja pojemnika) - oraz dostaje się ich mniejszą ilość przy zakupie. Ale i to nie wyczerpuje tematu wymagań finansowych stawianych fanom. Dużym problemem jest bowiem skompletowanie grywalnej armii. Na długo przed sformułowaniem reguły pay to win GW stosowało (i stosuje nadal) ją w swoich grach. Nie dało się złożyć silnej armii, bazując na tym, co w starterze czy batalionie. Konieczne było kupienie wielkiego stwora/ maszyny za kilka stów. A najlepiej - pięciu czy sześciu sztuk. A więc - ktoś mógł obejrzeć zdjęcia czy prezentację w sklepie - i uznać, że spokojnie da radę zaoszczędzić te paręset zyli i zacząć grać. A jak już zaczął - to zobaczył, że to dopiero początek wydatków. Co więcej - od momentu jego zakupów wyszła nowa jednostka - istny must have! Bez niej nie można było marzyć o zwycięstwie! Sami przyznacie - można się zirytować, niczym przy podwyżkach stawek ZUS.

            Oczywiście każdy, kto prowadził choćby najskromniejszą działalność gospodarczą wie, jak wielkim wyzwaniem jest zapewnieni płynności finansowej firmy. Zwłaszcza korporacji, ze sklepami na całym świecie, wielką siecią dystrybucji czy tysiącami wyspecjalizowanych pracowników. Tylko - co to wszystko ma obchodzić klienta?

Najśmieszniejsze w tym żarcie jest to, że to prawda.

             No dobrze - mercedesy też nie należą do tanich zabawek, a ich producent (Daimler AG) nie jest tak obsobaczany. Musi więc być coś więcej na rzeczy, niż tylko wysokie ceny. Zajmijmy się teraz tym, co w nazwie firmy zawarte - czyli samymi grami. GW odcisnęło niezaprzeczalne piętno na światowym rynku gier figurkowych i bitewnych. Jak więc są oferowane przez nich gry? Dwa sztandarowe produkty to Warhammer 40.000 i Warhammer (dawniej - Fantasy Battle, dziś - Age of Sigmar). A oprócz nich mrowie różnych specialist games - Blood Bowl, Mordheim, Epic, czy planszówek (jak słynny Space Hulk). W dawnych czasach firma ta wydawała jeszcze więcej różnych gier czy figurek (nawet historycznych bitewniaków). Czy coś jest ich cechą wspólną? Moim zdaniem - można wyróżnić kilka takowych. Po pierwsze - niezwykle klimatyczne. Zarówno dzięki figurkom, makietom - ale też ilustracjom czy wstawkom fabularnym. Widzisz taką grę i już ręka sama rwie się do turlania kostkami! Właśnie - w większości z nich czynnik losowy odgrywa znaczną rolę. Jest on odzwierciedlany zazwyczaj przez kostki (klasyczne lub nietypowe k6) - którymi w trakcie gry trzeba rzucać bez ustanku. A jeśli już poznało się dobrze te gry, to na jaw wychodziła ich kolejna cecha - brak balansu. Zazwyczaj jedna strona lub frakcja miała znacznie łatwiej niż inne. Czasami takie było założenie fabularne gry ("Ludzie przeciwko obcym w desperackim starciu"), ale zazwyczaj mieliśmy do czynienia ze zwykłym partactwem ze strony autorów zasad. Partactwem, którego GW nie miał woli poprawiać. Każda kolejna wersja gry czy systemu nie tylko nie naprawiała starych błędów, ale dodawała nowe. A wydawca miał w nosie uwagi i potrzeby graczy. Erraty i FAQi przychodziły za późno, w zbyt małej ilości - i nie rozwiązywały sedna problemu.

W dużej mierze - gry Games Workshop były trochę jak najładniejsza, najsympatyczniejsza dziewczyna w całej szkole. Jak już zacząłeś z nią chodzić, to okazało się, że jest weganką i wymaga tego samego od swoich chłopaków, chce żebyście spędzali weekendy u jej rodziców, a z seksem czeka do ślubu. I kiedy tak bawisz jej młodszego braciszka, by ona mogła trenować tenisa - zastanawiasz się, czy to wszystko jest warte takiego wysiłku?

            Na szczęście - i w przypadku gier figurkowych i w przypadku dziewczyn - gdy się nie ma dokładnie tego, co się lubi, czy co by się chciało  można poradzić sobie za pomocą zamiennika czy ekwiwalentu. Więc, jeśli ktoś bardzo chciał mieć figurki pasujące do gier GW, ale trochę tańsze, albo z nieco innym wzornictwem - mógł poszukać zamienników. Popularność uniwersum i szeroka rzesza fanów to czynniki, które sprawiły, że produkowanie ludków (czy pojazdów i potworów) pasujących do Warhammera 40k mogło być całkiem sensownym modelem biznesowym. I tutaj do akcji wkraczał niesławny Legal Team. GW - w pewnym okresie swojej działalności - stał się znany ze stosowania gróźb i szantażu. Przestańcie robić figurki podobne do naszych, przestańcie pisać o nas bez naszej zgody - albo nasi prawnicy puszczą was w skarpetkach! Doprawdy - chyba tylko ktoś, kto spędził pół życia w gabinetach korporacyjnej wyższej kadry zarządzającej mógł pomyśleć, że działanie takie rzeczywiście przyczyni się do ochrony "własności intelektualnej". Poniekąd rozumiem frustrację biznesowych drapichrustów. Mieć prawa do nazw własnych związanych z settingami prawie tak popularnymi jak "Władca pierścieni" czy "Harry Potter" - i nie zarabiać paru pensów za każdym razem, gdy ktoś napisze o tym internecie, lub wypuści na rynek coś, co do nich nawiązuje? Ileż milionów przepływa koło nosa! Trzeba je szybko zgarnąć, bo nie będzie z czego wypłacić premii dla zarządu!

           Oczywiście zwykły fan widzi takie działania zupełnie inaczej. Jako zamach na JEGO ulubiony świat, jako próbę ograniczenia wolności snucia fantazji, i dzielenia się swoją zajawką z innymi maniakami. Oraz - jako usiłowanie zassania z jego portfela dodatkowych pieniędzy. Nic więc dziwnego, że opisane wyżej starania jeszcze bardziej rozsierdziły miłośników świata Warhammera i Warhammera 40k. Na pewnym poziomie popularności, wymyślone światy i postacie, choć pozostają de iuris zastrzeżonym znakiem towarowym - to równocześnie stają się częścią umysłów wszystkich fanów i zapaleńców. Mądry wydawca będzie wspierał tą tendencję, a przynajmniej - nie będzie jej przeciwdziałał.

I tutaj dochodzimy do spraw, które mogły sprawić, że GW wychował sobie rzesze oponentów. Dochodzimy do kwestii komunikacji z zaangażowanymi fanami. Próby nałożenia jej prawnego kagańca zostały opisane powyżej. Ale jeszcze gorszą rzeczą było odwracanie się czterema literami do tego, co otwartym tekstem wyrażały rzesze fanów. Lata trwało domaganie się zbalansowanych gier, errat, nowych ksiąg armijnych. Gracze chcieli aktualizowanych na bieżąco zasad i tego, by każda z dostępnych armii miała równe szanse w zmaganiach z każdym przeciwnikiem. Chcieli tańszych figurek, utrzymania klimatu, który kiedyś zachęcił ich do tego hobby. A dostawali Centurionów Space Marines, Celestial Hurricanum, kolejne, coraz bardziej przegięte armybooki, olewanie poszczególnych armii (Sister of Battle, Bretonnia). Oraz kolejne edycje systemów, których zasady coraz mniej udawały, że nie są sposobem na zmuszenie do nowych zakupów.

Ukoronowaniem postawy, którą najlepiej odzwierciedla ten obrazek:

Proste? Proste! Więc do kasy marsz!

był zniszczenie Starego Świata i zastąpienie go uniwersum Age of Sigmar.

       To wydarzenie zasługuje na osobny tekst. W każdym razie - nie kojarzę podobnej sytuacji. Takiej, w której jakikolwiek przedsiębiorca, z jakiejkolwiek branży tak ostentacyjnie zlekceważył swoich wieloletnich klientów. Więc - jeśli ktoś nie lubi GW, czuje się zawiedziony i zniechęcony do tej firmy - to ma do tego, po akcji z Age of Sigmar - pełne prawo.

             Gdybym chciał jednak podać jedną przyczynę, która jest głównym źródłem nienawiści do GW - to wskazałbym na rozczarowanie. Rozczarowanie bitewniakami.

Dla wielu fanów figurek produkty Games Workshop są pierwszym kontaktem z tego typu hobby. Wszystko to wygląda bardzo fajnie, gdy obserwuje się zabawę z zewnątrz. Kolorowe, czadowe figurki, mnóstwo emocji towarzyszących przyjacielskiej rywalizacji na miniaturowym polu bitwy. Ale na co dzień - hobby to polega na mozolnym, często frustrującym malowaniu modeli, przetrawianiu i przyswajaniu sobie skomplikowanych, nielogicznych i niesprawiedliwych reguł - oraz niekończących się wydatkach. Po jakimś czasie takich zmagań pozostają dwa trzy wyjścia. Pierwsze - dać sobie spokój z figurkami. Po drugie - znaleźć taką grę, która lepiej będzie pasować do naszych indywidualnych preferencji (w innej skali, z inną ilością modeli, z innymi zasadami, osadzoną w innym uniwersum). I po trzecie - trwać w grze, którą spotkało się na początku swej hobbystycznej drogi. Pomijać milczeniem jej wady i chwalić (nawet na siłę i z przesadą) jej zalety. Pierwsza i druga grupa ex-fanów GW zasili szeregi antyfanów GW.

Czyż nie ma ratunku?

           

            Tekst wypadałoby zakończyć jakąś prognozą. Czy GW zdoła odzyskać dobre imię i sympatię fanów? Według niektórych - po wielkiej smucie idzie ku lepszemu. Firma, która powszechnie kojarzyła się z olewaniem klientów ma rzekomo zmieniać kurs. Dowodem miałoby na to być kilka działań. Po pierwsze - otwarcie się na kontakt z fanami. Otwarli własne profile na Facebooku! Po drugie - tańsze figurki. Zaczęto wydawać zestawy "Start collecting". I faktycznie - są one dużo mniej kosztowne, niż zawarte w nich figurki kupowane osobno. No i gracze w Age of Sigmar dostali wymarzone punkty, dzięki którym będą wreszcie mogli rozgrywać zrównoważone, turniejowe, bitwy. Do tego znów ukazują planszówki - zarówno klasyczne, jak i nowe. No i niedługo mają wrócić specialist games. Już nawet zaprezentowano figurki do Blood Bowl.

            Wygląda na to, że zmiany na najwyższym szczeblu zarządu mogą odmienić oblicze tej firmy. Niemniej jednak - przyjrzyjmy się im bliżej. Profile na Facebooku otwarto w roku 2016. Czyli troszeczkę późno, w porównaniu z resztą branży. Ale nie samo opóźnienie jest problemem, co raczej fakt, że mają one służyć głoszeniu chwały Ukochanego Przywódcy. Panuje na nich cenzura, niczym z roku 1984. Nie można wrzucać zdjęć przedstawiających coś innego niż figurki GW, nie można zgłaszać uwag ani pretensji.

Zestawy "Start collecting" są rzeczywiście tańsze. Ale pozostałe pudełka wcale nie tanieją. Co więcej - znacznie podnoszone są ceny figurek od dawna dostępnych w sprzedaży (np Lord Nurgla). W górę idą też farbki i akcesoria. Więc spokojnie - bilans się będzie zgadzał. W jednym miejscu gracz wyda mniej - ale w innych już więcej.

Punkty w Age of Sigmar. Tak się składa, że poznałem nieco praktykę tej gry, oraz zasady dotyczące tych punktów. Pamiętacie, kiedy ostatnio GW adekwatnie określiło koszt punktowy w swoich grach? Ja też nie. I teraz też tego nie doświadczymy.

Jeśli chodzi o nowe planszówki... każdy docenia jakość zawartych w nich figurek. Ale jako gry same w sobie, nie są już tak doceniane jak klasyczne produkcje. W komentarzach narzeka się na brak balansu czy nudę. Dziś już nie wystarczy wydać gry, by stała się od razu popularna. Za duża konkurencja na rynku.

Jaki los czeka specialist games? Tutaj trzeba by prawdziwego jasnowidza. Ale po latach doświadczeń z GW nie mam dobrych przeczuć. Nikt nam nie zagwarantuje, że dana gra będzie miała przyjazne, emocjonujące zasady - i że nie będzie wycofana z produkcji z dnia na dzień.

Wygląda na to, że osoby decyzyjne w GW przestały postrzegać misję swojej firmy jako dostarczanie swym obecnym i przyszłym fanom frajdy z fajnych gier i fajnych figurek - za rozsądną cenę. Gdy patrzy się na ich poczynania z boku, można odnieść wrażenie - że "górze" chodzi tylko o nabicie jak najwyższych zysków. Pytanie tylko - czy możliwe jest to bez zrozumienia potrzeb klientów?

Ale nawet gdyby GW miał kiedyś upaść - nie płakałbym. Nie mam jego akcji, nie jest to mój pracodawca. A rynek gier figurkowych w swoim obecnym kształcie nie poniósłby wielkiej straty. Byłaby to znakomita okazja dla fanów do skierowania uwagi na nowsze - i lepsze systemy.

PS. W liście zarzutów pominąłem epizod z Finecastem. Ale Północ pamięta.

A za tydzień wpisu nie będzie. Będę regenerował umysłowe i fizyczne akumulatory na plażach słonecznej Bułgarii. Na tą okazję - znakomity film.

No i zamiast moich wynurzeń możecie poczytać dokładną i opatrzoną trafnym komentarzem historię GW.

https://1d4chan.org/wiki/Games_Workshop